Septisizm (Şüphecilik) Bilgi Anlayışı Nedir? Ne Değildir?
Septisizm denilince bilgi, varlık ve değerin var olduğundan şüphe eden ve bunların bilgisine ulaşılabileceğine kuşkuyla bakan felsefe anlaşılır. Bu anlayışa göre; duyularımızın bize sağladığı bilgi karmaşıktır, aldatıcıdır, değişkendir. Oysa doğru bilginin mutlak, açık ve genel geçer bir bilgi olması gerekir. Septisizmin bir sistem olarak ortaya çıktığı M.Ö. III. yüzyılda, yaygın olarak ahlak sorunlarıyla uğraşıldığını, evren karşısında insanın nasıl bir tutum alması gerektiğinin ana konu yapıldığını görüyoruz. Septikler ile birlikte ahlakın temeline Şüpheyi yerleştiren bir felsefe oluşmuştur.
Şüpheyi bir sistem olarak ortaya koyan ilk filozof Phyrrhondur. Bu yüzden septisizme Pyrrhonizm de denir. Ona göre varlıkların bizzat kendilerini hiçbir zaman bilinemez. Biz, varlıkları yalnızca bize göründükleri şekliyle bilebiliriz ve bu görünüşlerin ötesine geçemeyiz. Varlıkların, nesnelerin ne oldukları insan için bilinmez bir konudur. Pyrrhona göre, bilgimizin kaynağı duyumdur. Duyumlar ise sübjektif (Öznel) olup, kişiden kişiye farklılık gösterir. Dolayısıyla sübjektif duyumlardan hareketle, objektif (Nesnel) bir gerçekliğin bilgisine varılamaz.
Phyrrhonun bu görüşleri, daha sonra öğrencisi Timon ve Aenesidemos (Enesidemos, M.S. 1. yüzyıl) temellendirilerek ayrıntılı hâle getirilmiştir. Bu kanıtlardan bazıları şunlardır:
- İnsanlarda bazı yapısal farklılıklar vardır.
- Duyu organları, insandan insana farklılık gösterir.
- Farklı koşullar özneyi farklı şekilde etkiler.
- Nesnelerin yeri ve uzaklığı, duyumu olumsuz bir biçimde etkiler.
- Yasaların, gelenek ve göreneklerin insanların üzerinde farklı etkileri olur.
Bu nedenlerden dolayı, aynı şeyler farklı insanlara, farklı şekillerde görünebileceği için doğru bilgiye ulaşmak mümkün değildir. Arkesilaus, duyular ve akıl yoluyla elde edilen bilginin genel geçer bilgi olduğuna inanmamız için kanıtın bulunmadığını savunur. Ona göre; Doğru dediğimiz bilgiler gerçekten doğru değil, doğruya benzer bilgilerdir. Karneadese göre de Doğru için elimizde güvenilir bir ölçüt yok, bütün bilgilerimiz yalnızca olasılık değerindedir, kesin bilgi değildir. Septisizm, insan zihninin kesin bilgiye ulaşamayacağını, gerçeğin özünü bilemeyeceğini, bunun için herhangi bir konuda özellikle ana madde, tanrı, ruh gibi konularda olumlu yada olumsuz yargıda bulunmanın yersiz olduğunu ileri süren bir öğretidir.
KAYNAK: FELSEFE TARİHİ KİTABI
