Eğitim Felsefesinde Eğitimin Eğitim ve Öğretim Amacı Nedir? Ne Değildir?
Amaçların bir diğer işlevi, eğitim ve öğretim sürecini ve öğrenciyi değerlendirirken gerekli ölçütleri sağlama işlevidir. Öğrenciler değerlendirilirken ve okullar denetlenirken amaçlar dikkate alınır. Amaçların, işlevini yerine getirebilmesi için belirli özelliklere uygun olarak hazırlanmış olması gerekir. Toplum, öğrenci ve öğretmen için anlamlı olmayan, tüm paydaşlar tarafından içselleştirilmemiş amaçlar, kâğıt üzerinde kalmaya mahkûmdur. Aşağıda verilen özellikleri taşıyan amaçlar üzerine uzlaşmak daha kolay hâle gelebilir. Varışa göre, amaçlar aşağıda verilen koşulları taşırsa fikirler de çatışma yerine bütünlük oluşur.
- Amaçlar toplumun şartlarına ve ihtiyaçlarına cevap vermelidir.
- İnsanların temel ihtiyaçlarını karşılayacak yönde olmalıdır.
- Demokratik ideallere uymalıdır.
- Kendi içinde çelişkileri olmamalıdır.
- İstenen davranış değişikliğini açıklayan bir yönde dile getirilmelidir.
- Amaçlar gerçekleştirilebilecek nitelikte olmalıdır.
Amaç oluşturma, oldukça zor bir süreçtir ve uzlaşmayı gerektirir. Amaç oluşturma sürecine tüm paydaşların katılımı, okul amaçlarının bütün okul toplumu tarafından kabul görmesini ve benimsenmesini kolaylaştırır. - Amaçlar, farklılıklar üzerinden birliği oluşturan ilkeler ve hedefler bütününe işaret etmelidir.
- Bir başka ifadeyle, okulda ortak değerler etrafında farklılık yaratmak esas olmalıdır.
- Amaçlar, okulun yönünü belirler ve okul toplumunun bütün üyelerinin bir ülkü etrafında toplanmasını ve bir toplum hissi oluşturulmasını sağlamalıdır.
- Amaçlar, açık ve hâlihazırdaki kaynaklarla başarılabilir olmalıdır.
- Amaçlar, okul üyelerinin değerlerini içermeli; insanları heyecanlandıracak kadar etkili olmalıdır.
- Amaçlar oluşturulurken ideolojik amaçlardan çok, pedagojik amaçlar ön plana çıkarılmalıdır.
Amaçlar, herkes tarafından daha kolay anlaşılması ve benimsenmesi için temel ilkeler şeklinde de ifade edilebilir. Temel ilkeler doğrultusunda her okulun kendine özgü bir kimlik ve kişilik oluşturmasına imkân verilmelidir. Ortak unsurları kristalize olmuş, bütünleşmiş bir kültürde eğitimin amaçlarını saptamak nispeten kolayken, alternatiflerin yeni unsurların fazlaca olduğu hızla değişen kültürlerde hedeflerin tayini oldukça güç olmaktadır. Bu gibi toplumlarda genellikle amaçlar, var olan koşulların gerisinde kalmaktadır.
